Łysica to nie tylko najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich, ale również miejsce o wyjątkowej atmosferze i bogatej historii. Położona na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, przyciąga turystów przez cały rok, oferując malownicze widoki i kontakt z dziewiczą przyrodą. Niezależnie od tego, czy jesteś doświadczonym wędrowcem, czy dopiero zaczynasz swoją przygodę z górskimi szlakami, wejście na Łysicę stanowi wspaniałe doświadczenie i niezapomnianą przygodę. W tym przewodniku znajdziesz wszystkie niezbędne informacje, które pomogą Ci zaplanować i bezpiecznie odbyć wycieczkę na „świętokrzyski dach”.
Łysica – charakterystyka najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich
Łysica wznosi się na wysokość 614 m n.p.m. i jest najwyższym punktem pasma Łysogór oraz całych Gór Świętokrzyskich. Ten majestatyczny szczyt położony jest w centralnej części Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzonego w 1950 roku dla ochrony unikatowych walorów przyrodniczych regionu. Łysica składa się właściwie z dwóch wierzchołków – Skały Agaty (614 m n.p.m.) oraz Góry Świętej Katarzyny (608 m n.p.m.), oddalonych od siebie o około 1,5 km.
Charakterystycznym elementem krajobrazu Łysicy są gołoborza – rozległe rumowiska skalne utworzone w wyniku wietrzenia kwarcytów w okresie ostatniego zlodowacenia. Te unikalne formacje geologiczne stanowią jeden z najcenniejszych elementów przyrody nieożywionej w Górach Świętokrzyskich i są objęte ścisłą ochroną. Zbocza Łysicy porastają głównie lasy jodłowo-bukowe, które w niektórych miejscach zachowały charakter pierwotnej puszczy, tworząc malowniczą mozaikę barw zmieniającą się wraz z porami roku.
Nazwa „Łysica” pochodzi prawdopodobnie od „łysego” wyglądu szczytu, który w dawnych czasach był pozbawiony drzew. Według lokalnych legend, na Łysicy odbywały się sabaty czarownic, co nawiązuje do przedchrześcijańskich wierzeń i obrzędów.
Szlaki turystyczne prowadzące na szczyt
Na Łysicę można dotrzeć kilkoma szlakami turystycznymi, z których najpopularniejsze są trasy ze Świętej Katarzyny i z Bodzentyna. Każdy z tych szlaków ma swój niepowtarzalny charakter i oferuje inne atrakcje przyrodnicze oraz widokowe.
Szlak czerwony ze Świętej Katarzyny
Najbardziej popularną trasą na Łysicę jest szlak czerwony ze Świętej Katarzyny. Wieś ta, położona u podnóża Łysogór, stanowi doskonałą bazę wypadową. Trasa ma długość około 4,5 km w jedną stronę i prowadzi przez malownicze tereny Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Szlak rozpoczyna się przy klasztorze Bernardynek, skąd kieruje się w stronę lasu. Wędrówka zajmuje około 1,5-2 godziny w jedną stronę i jest umiarkowanie trudna – występują tu strome podejścia, ale są one dobrze przygotowane (miejscami schody i barierki).
Po drodze mijamy kapliczki Drogi Krzyżowej, a następnie wkraczamy w piękny jodłowo-bukowy las. Szczególnie malowniczy odcinek stanowi przejście obok gołoborza – rozległego rumowiska skalnego, które jest jednym z symboli Gór Świętokrzyskich. Z czerwonego szlaku możemy również podziwiać imponujące okazy starych jodeł i buków, niektóre liczące ponad 200 lat. Wiosną ścieżkę zdobią kobierce kwitnących zawilców i innych roślin runa leśnego, tworząc bajkową scenerię.
Szlak niebieski z Bodzentyna
Alternatywną trasą jest szlak niebieski z Bodzentyna, który ma długość około 8 km w jedną stronę. Trasa rozpoczyna się w centrum Bodzentyna, przy ruinach zamku biskupów krakowskich. Szlak prowadzi przez malownicze tereny wiejskie, a następnie wkracza w lasy Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wędrówka tą trasą zajmuje około 2,5-3 godziny w jedną stronę i jest nieco bardziej wymagająca niż szlak ze Świętej Katarzyny.
Zaletą tego szlaku jest mniejsza liczba turystów oraz możliwość podziwiania różnorodnych krajobrazów – od wiejskich panoram po gęste lasy. Po drodze mijamy również rezerwat „Wykus”, miejsce związane z działalnością partyzancką podczas II wojny światowej, gdzie stacjonowały oddziały majora Jana Piwnika „Ponurego”. Dla miłośników historii jest to dodatkowa atrakcja, pozwalająca połączyć aktywność fizyczną z poznawaniem burzliwych dziejów regionu.
Warto wiedzieć, że na samym szczycie Łysicy nie ma punktu widokowego. Najlepsze panoramy rozpościerają się z polan i przełęczy znajdujących się na trasach prowadzących na szczyt.
Praktyczne informacje dla turystów
Planując wejście na Łysicę, warto uwzględnić kilka praktycznych aspektów, które pomogą w bezpiecznym i przyjemnym odbyciu wycieczki. Odpowiednie przygotowanie pozwoli w pełni cieszyć się urokami tego wyjątkowego miejsca.
Kiedy najlepiej wybrać się na Łysicę?
Łysica jest dostępna dla turystów przez cały rok, jednak każda pora ma swoje specyficzne walory. Wiosną możemy podziwiać budzącą się do życia przyrodę i kwitnące rośliny runa leśnego, tworzące barwne dywany wśród drzew. Lato oferuje przyjemny chłód leśnych ścieżek, co stanowi ulgę w upalne dni. Jesień zachwyca bogactwem kolorów liści, szczególnie buków, które przybierają złociste i czerwone barwy, tworząc niezapomniane widoki. Zima natomiast, przy odpowiedniej pokrywie śnieżnej, zamienia szlaki w bajkową krainę, choć wymaga większego doświadczenia i odpowiedniego przygotowania.
Należy pamiętać, że wejście na szlaki Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest możliwe od świtu do zmierzchu. Za wstęp na teren parku pobierana jest opłata, którą można uiścić w punktach informacyjnych lub u leśniczych przy wejściach na szlaki. Warto zaplanować wycieczkę w dzień powszedni, jeśli zależy nam na spokojniejszym obcowaniu z przyrodą, gdyż w weekendy i święta szlaki bywają zatłoczone.
Niezbędne wyposażenie i przygotowanie
Mimo że Góry Świętokrzyskie nie są wysokie, wejście na Łysicę wymaga odpowiedniego przygotowania. Podstawowe wyposażenie powinno obejmować:
- Wygodne buty trekkingowe z dobrą przyczepnością – szlaki bywają śliskie, szczególnie po deszczu
- Odpowiednią odzież dostosowaną do pory roku i warunków atmosferycznych – warto pamiętać o zasadzie ubioru „na cebulkę”
- Plecak z zapasem wody i prowiantem – na szlakach nie ma źródeł wody ani punktów gastronomicznych
- Mapę turystyczną lub aplikację z mapami offline – zasięg telefonów komórkowych może być ograniczony
- Kurtkę przeciwdeszczową – pogoda w górach potrafi zmienić się bardzo szybko
- Krem z filtrem UV i nakrycie głowy latem, a zimą ciepłą czapkę i rękawiczki
Przed wyruszeniem na szlak koniecznie sprawdź prognozę pogody oraz godziny otwarcia Świętokrzyskiego Parku Narodowego. W przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych, szczególnie burz, lepiej odłożyć wycieczkę na inny termin. Warto również poinformować bliskich o planowanej trasie i przewidywanym czasie powrotu.
Atrakcje w okolicy Łysicy
Wycieczka na Łysicę może stanowić doskonały element szerszego planu zwiedzania Gór Świętokrzyskich. W okolicy znajduje się wiele interesujących miejsc, które warto odwiedzić podczas pobytu w regionie.
- Święta Katarzyna – urokliwa miejscowość u podnóża Łysogór, gdzie znajduje się zabytkowy klasztor Bernardynek z XVII wieku oraz Muzeum Minerałów i Skamieniałości
- Bodzentyn – malownicze miasteczko z ruinami zamku biskupów krakowskich oraz zabytkowym drewnianym kościołem z XVII wieku
- Nowa Słupia – miejscowość słynąca z corocznych Dymarek Świętokrzyskich – festynu archeologicznego prezentującego starożytne metody wytopu żelaza. Znajduje się tu również słynna figura pielgrzyma zwanego Emerykiem
- Święty Krzyż – drugie co do wysokości wzniesienie Gór Świętokrzyskich (595 m n.p.m.) z klasztorem Misjonarzy Oblatów, Muzeum Przyrodniczym i platformą widokową na gołoborzu
Dla miłośników aktywnego wypoczynku region oferuje liczne szlaki piesze, rowerowe i edukacyjne ścieżki przyrodnicze. Warto również zainteresować się lokalnymi wydarzeniami kulturalnymi, które często nawiązują do bogatych tradycji regionu, w tym do legend o czarownicach i sabatach. Lokalne karczmy serwują tradycyjne potrawy kuchni świętokrzyskiej, które doskonale uzupełniają wrażenia z górskiej wędrówki.
Zasady bezpieczeństwa i ochrony przyrody
Świętokrzyski Park Narodowy, w którym znajduje się Łysica, jest obszarem objętym szczególną ochroną. Podczas wędrówki należy przestrzegać kilku podstawowych zasad, które pozwolą zachować piękno tego miejsca dla przyszłych pokoleń.
Przede wszystkim, poruszamy się wyłącznie oznakowanymi szlakami turystycznymi. Zejście ze szlaku nie tylko grozi mandatem, ale przede wszystkim może prowadzić do zniszczenia cennych siedlisk przyrodniczych. Wszelkie odpady zabieramy ze sobą – w parku nie ma koszy na śmieci. Nie wolno zrywać roślin, łamać gałęzi ani płoszyć zwierząt. Należy zachować ciszę, by nie zakłócać naturalnego rytmu przyrody. Zabrania się również rozpalania ognisk poza wyznaczonymi miejscami.
W przypadku spotkania dzikich zwierząt zachowujmy spokój i dystans – obserwujmy je z daleka, nie dokarmiajmy ani nie próbujmy dotykać. Pamiętajmy, że jesteśmy gośćmi w ich naturalnym środowisku. Podczas wędrówki zimą lub w trudniejszych warunkach atmosferycznych szczególnie ważne jest, by nie wędrować samotnie i mieć ze sobą naładowany telefon komórkowy z zapisanymi numerami alarmowymi.
Świętokrzyski Park Narodowy jest domem dla wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Podczas wędrówki możemy spotkać m.in. jelenie, sarny, dziki, a z ptaków – myszołowy, jastrzębie czy dzięcioły. Wiosną runo leśne zdobią przepiękne kwiaty, w tym chronione gatunki jak zawilec gajowy czy czosnek niedźwiedzi.
Wejście na Łysicę to nie tylko okazja do zdobycia najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich, ale przede wszystkim szansa na bliski kontakt z wyjątkową przyrodą i historią tego regionu. Niezależnie od wybranego szlaku, każdy turysta znajdzie tu coś dla siebie – od malowniczych krajobrazów po tajemnicze gołoborza i stare drzewostany pamiętające odległe czasy. Odpowiednio przygotowana wycieczka pozostawi niezapomniane wspomnienia i z pewnością zachęci do ponownego odwiedzenia tych urokliwych terenów, gdzie natura i historia splatają się w harmonijną całość.